Gebrek aan leiderschap wordt giftig

Hoe gebrekkig leiderschap een giftige organisatie doet groeien ….

In de meer dan 25 jaar dat ik heb gewerkt met leiders uit alle lagen van de bevolking en alle soorten organisaties, ben ik er géén tegengekomen die niet zei dat veiligheid de topprioriteit was voor zijn of haar organisatie.

Met de hand op het hart. Nagenoeg allemaal.

Maar wat is de praktijk? Wat gebeurt er als je als werknemer of als buitenstaander ondubbelzinnig een veiligheidsprobleem benoemt?

Heb je nooit gezien hoe eerlijke werknemers, of observerende externen, plotseling klokkenluiders worden en dan “persona non grata”…?

De “mijn deur staat altijd open” houding verandert in veel gevallen verrassend subtiel maar snel in: “Regel het met mijn secretaresse, ga naar de coördinator”.

De melder van het probleem krijgt al snel het gevoel: “Val me niet lastig met details” en velen laten het daarbij, anderen melden het wel en heel af en toe wordt het probleem inderdaad opgelost. Als het zo uitkwam…

Casus:

Ter gelegenheid van een training zegt een leider (opnieuw) tegen zijn werknemers: “eerst veiligheid, dan kwaliteit, dan volume is de regel”. Een medewerker antwoordt: “Ja, maar tijdens de nachtdienst rijden er nog steeds medewerkers op heftrucks die hier geen certificaat voor hebben.” “Als we dat niet doen, kunnen we de installatie niet beladen.”

De leider reageert enigszins geïrriteerd; “Maar we hadden toch afgesproken dat er in elk team iemand zou zijn met een certificaat? Waarom is dat nog niet gebeurd? Die mensen moeten een cursus volgen!”

De situatie die de medewerker benoemde blijft onveranderd, er worden geen harde afspraken gemaakt over wie het certificaat heeft en wanneer, de medewerker voelt zich erg ongemakkelijk en zeker niet beloond voor het benoemen van het veiligheidsrisico.

Wat zal het effect zijn op zijn andere collega’s?

Onacceptabel gedrag melden

Soms gaat het om precaire, persoonlijk gevoelige situaties. Wat gebeurt er als iemand onacceptabel gedrag komt melden waar je als organisatie niet trots op hoeft te zijn; dat je liever niet in de krant ziet?

Wat doe je als je als melder wordt “geblokkeerd” en bij de secretaresse terechtkomt, die vervolgens om de details vraagt? Wat gebeurt er als je de moed hebt om te zeggen dat je een slechte situatie wilt melden, maar geen details wilt noemen, in het bijzonder namen van collega’s?

“Ik kan niets voor je doen tenzij je me vertelt wie wat gedaan heeft en waar”?

Zullen de meeste mensen niet stil blijven? Met een rotgevoel teruggaan naar hun plek?

Wat doet de leider of manager?

Hoeveel leiders pikken zulke voorzichtige signalen onmiddellijk op en ondernemen actie: Wordt zo’n melder uitgenodigd in een veilige omgeving, om het verhaal te vertellen in een veilige setting, wetende dat de melder vaak op een of andere manier betrokken is?

Moeten we verbaasd zijn en het vreemd vinden dat tientallen mensen kennis hadden van onacceptabele situaties, maar dat jarenlang “niemand er iets aan deed”?

Wat ik te vaak zie is dit:

Wanneer een melder blijft aanhouden en de leider het op een gegeven moment niet langer kan negeren om actie te ondernemen en wanneer de naam en het gedrag niet langer ontkend kunnen worden, is de reactie:

“We hebben de persoon in kwestie aangesproken, hij heeft zijn excuses aangeboden en beloofd het nooit meer te doen.”Of nog erger “We hebben hem disciplinair gestraft of ontslagen.

Er is echter niets veranderd aan het systeem, we gaan over tot de orde van de dag. De melder moet dan maar zelf zien hoe hij in de organisatie blijft. Meestal gaat hij gewoon terug naar de situatie die hij net heeft gemeld.

Wanneer gebrek aan leiderschap toxisch wordt

Waar het juiste gedrag (onaanvaardbare situaties melden) niet wordt beloond of erger nog, wordt bestraft, dan is dat de garantie voor een toxische organisatie. Nu worden mensen gedwongen om te blijven werken in situaties die dat niet zo zouden moeten zijn. Kritische en gemotiveerde werknemers hebben geen andere keuze dan ‘af te schakelen’ of te vertrekken. Wat is beter…? De organisatie begint te sterven.